Doc.gr
Posted: Saturday, 29 May 2021

Τι είναι το ευερέθιστο έντερο

Το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (ή αλλιώς σπαστική κολίτιδα) συνιστά μια χρόνια γαστρεντερική διαταραχή, η οποία επηρεάζει ως και 20% του πληθυσμού παγκοσμίως και αποτελεί την πιο κοινή αιτία αναζήτησης βοήθειας στον γαστρεντερικό τομέα. Τα ποσοστά επικράτησης φαίνεται να διαφέρουν μεταξύ των χωρών, αλλά το μέγεθος της επίδρασης του ευερέθιστου εντέρου, όσον αφορά το κόστος και την ποιότητα ζωής, είναι σημαντικής βαρύτητας σε όλο τον κόσμο. Αποτελείται από μια ομάδα συμπτωμάτων τα οποία εμφανίζονται ταυτόχρονα και περιλαμβάνουν επαναλαμβανόμενο κοιλιακό άλγος και αλλαγές στην εντερική δραστηριότητα. Η εν λόγω πάθηση σχετίζεται με προβλήματα στην αλληλεπίδραση του εγκεφάλου με το έντερο, καθιστώντας το έντερο πιο ευαίσθητο και προκαλώντας αλλαγές στις εντερικές συσπάσεις. Η ευαισθησία αυτή μπορεί να προκαλέσει πόνο και φούσκωμα, ενώ οι αλλαγές στις εντερικές συσπάσεις οδηγούν σε διάρροια, δυσκοιλιότητα ή σε συνύπαρξή τους.  Έχει διαπιστωθεί ότι το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) υπονομεύει σημαντικά την ψυχική υγεία και την καθημερινότητα των πασχόντων, οι οποίοι αναφέρουν χαμηλότερη ποιότητα ζωής. Η μεγάλη πολυπλοκότητα  που διακρίνει την πάθηση αναφορικά με τις κλινικές εκδηλώσεις της και η τάση τους να μιμούνται άλλες ασθένειες καθιστά συχνά δυσχερή τη διάγνωση, αλλά και τη θεραπεία. Υπάρχει σταδιακή πρόοδος στον εντοπισμό της αιτιολογίας του ΣΕΕ και η επίδραση των ψυχολογικών παραγόντων στην εμφάνιση, αλλά και την πορεία του συνδρόμου είναι σημαντική.

Ευερέθιστο έντερο συμπτώματα

Το πιο κοινό σύμπτωμα στο ευερέθιστο έντερο είναι ο κοιλιακός πόνος που συχνά σχετίζεται με τις εντερικές κινήσεις. Άλλα τυπικά συμπτώματα που συνήθως συνυπάρχουν είναι:
  • Φούσκωμα ή μετεωρισμός
  • Διάρροια ή Δυσκοιλιότητα ή εναλλαγές μεταξύ Διάρροιας και Δυσκοιλιότητας
  • Αέρια
  • Ναυτία
  • Αίσθημα ταχείας πλήρωσης του εντέρου

Ευερέθιστο έντερο διάγνωση

Για να πραγματοποιηθεί η διάγνωση ο γιατρός αξιολογεί τα συμπτώματα, το ιατρικό και οικογενειακό ιστορικό και εκτελεί μια φυσική εξέταση. Η πρώτη ενέργεια του γιατρού όταν εξετάζει έναν ασθενή τα συμπτώματα του   οποίου είναι συμβατά με ευερέθιστο έντερο, είναι να αποκλείσει την οργανική νόσο, δηλαδή βλάβη ή βλάβες στο βλεννογόνο του εντέρου. Η ανάγκη αποκλεισμού της οργανικής νόσου γίνεται αναγκαία λόγω της συνεχώς αυξανόμενης συχνότητας και μείωσης της ηλικιακής εμφάνισης άλλων γαστρεντερικών νοσημάτων. Παράλληλα για τον αποκλεισμό της οργανικής νόσου στο παχύ έντερο θα πρέπει να γίνει αποκλεισμός μιας άτυπης φλεγμονώδους νόσου του λεπτού εντέρου, μιας μικροβιακής ή ιογενούς λοίμωξης, της δυσανεξίας στη λακτόζη του γάλακτος, της εντεροπάθειας από γλουτένη και κάποιας συστηματικής νόσου που προκαλεί συμπτώματα από το παχύ έντερο, όπως ο υποθυρεοειδισμός ή υπερθυρεοειδισμός, ο σακχαρώδης διαβήτης, οι ρευματοπάθειες κ.α. Οι παραπάνω περιπτώσεις διερευνώνται με εργαστηριακές εξετάσεις αίματος και κοπράνων ή με ενδοσκοπικές και απεικονιστικές μεθόδους. Η εξέταση εκλογής για τον έλεγχο οργανικής νόσου του εντέρου είναι η κολονοσκόπηση. Η διάγνωση κυρίως βασίζεται στην αναζήτηση ενός μοτίβου στην εμφάνιση των συμπτωμάτων. Εξετάζεται η ύπαρξη κοιλιακού άλγους μαζί με δύο ή παραπάνω από τα παρακάτω συμπτώματα:
  • Ο πόνος σχετίζεται με την κένωση, για παράδειγμα μπορεί να υπάρχει ύφεση του άλγους με το πέρας της κένωσης
  • Ο πόνος σχετίζεται με αλλαγή στη συχνότητα των κενώσεων
  • Ο πόνος σχετίζεται με αλλαγή στη μορφή/στο σχήμα των κενώσεων
  • Τα συμπτώματα πρέπει να εμφανίζονται κατά μέσο όρο τουλάχιστον 1 ημέρα την εβδομάδα τους τελευταίους 3 μήνες, με εκκίνηση τουλάχιστον 6 μήνες πριν τη διάγνωση.

Αίτια συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου & νέα δεδομένα

Η παθοφυσιολογία του ΣΕΕ είναι πολύπλοκη και ο ρόλος των παραγόντων κινδύνου όπως η γενετική, η διατροφή και το μικρόβιο μπορεί να λειτουργούν διαφορετικά και ανάλογα με τη γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού. Το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο αποτελεί μια συνολική θεώρηση των αιτιών που προκαλούν ευερέθιστο έντερο και δίνει έμφαση στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ της βιολογίας (π.χ. γενετική προδιάθεση, διαταραγμένη κινητικότητα του εντέρου, αλλοιωμένο εντερικό μικροβίωμα, φλεγμονή χαμηλού βαθμού), της συμπεριφοράς (π.χ. συμπεριφορές ασθένειας, αποφυγή συμπτωμάτων), των γνωσιακών διεργασιών (π.χ. διαταραχή εγκεφάλου-εντέρου, σπλαχνικό άγχος, ικανότητες αντιμετώπισης) και του περιβάλλοντος (π.χ. τραύμα, συμβάντα ζωής). Ένα βασικό συστατικό αυτού του μοντέλου που συμβάλλει στην επιδείνωση των συμπτωμάτων είναι η απορύθμιση του άξονα εγκεφάλου-εντέρου. Ο άξονας εγκεφάλου-εντέρου (brain-gut axis) αναφέρεται στην πολύπλοκη, αμφίδρομη νευρική επικοινωνία μεταξύ του εγκεφάλου και του εντέρου. Ορισμένα προβλήματα εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα σε άτομα με τη συγκεκριμένη πάθηση, τα οποία πιστεύεται ότι μπορεί να διαδραματίζουν κάποιο ρόλο στην εμφάνιση του συνδρόμου. Αυτά τα προβλήματα περιλαμβάνουν:

Στρεσσογόνα γεγονότα στην πρώιμη ανάπτυξη

Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς με ευερέθιστο έντερο έχουν βιώσει σωματική, λεκτική και σεξουαλική κακοποίηση σε μεγαλύτερη συχνότητα σε σύγκριση με υγιή άτομα.

Χρόνιο στρες & ευερέθιστο έντερο

Ο ρόλος του χρόνιου στρες μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντικός στην αλλαγή των αλληλεπιδράσεων εγκεφάλου-εντέρου, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη ή / και επιδείνωση στα συμπτώματα του ευερέθιστου εντέρου. Για παράδειγμα ο παράγοντας απελευθέρωσης της κορτικοτροπίνης (CRF) που σχετίζεται με ψυχολογικό στρες, έχει ταυτοποιηθεί στα ηωσινόφιλα του εντερικού βλεννογόνου και συμμετέχει σύμφωνα με τελευταία μελέτη στη δυσλειτουργία του εντέρου. Το στρες είναι ένα πιθανό αίτιο πυροδότησης του ευερέθιστου εντέρου. Μια περίοδος οξέος στρες επηρεάζει με διαφορετικό τρόπο τον κάθε άνθρωπο και μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από σωματικές εκδηλώσεις μεταξύ αυτών και στο γαστρεντερικό μας σύστημα.

Ορισμένες ψυχικές διαταραχές

Ψυχικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη, η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, η διαταραχή πανικού, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και η διαταραχή σωματικών συμπτωμάτων μπορεί να προηγηθούν ή/και να συνυπάχουν σε υψηλά ποσοστά με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Επιπλέον συννοσηρότητα υπάρχει με ινομυαλγία (διαταραχή με πόνους σε διάφορα σημεία του σώματος) και σύνδρομο χρόνιας κόπωσης.

Βακτηριακές λοιμώξεις στο πεπτικό σύστημα

Για παράδειγμα η σπαστική κολίτιδα τύπου διάρροιας μπορεί να πυροδοτηθεί από οξεία γαστρεντερίτιδα. Μικρή εντερική βακτηριακή υπερανάπτυξη, αύξηση του αριθμού ή αλλαγή στον τύπο βακτηρίων στο λεπτό έντερο.

Ισταμίνη & τροφική δυσανεξία

Πρόσφατη μελέτη υποδεικνύει ανοσολογικό μηχανισμό που συντελεί στην πρόκληση κοιλιακού πόνου στο ευερέθιστο έντερο. Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα η αυξημένη απελευθέρωση ισταμίνης από τα μαστοκύτταρα του εντερικού βλεννογόνου συσχετίζεται με το ευερέθιστο έντερο και το αποτελεσματικό μπλοκάρισμα της παραγωγής ισταμίνης στο έντερο προσφέρει βελτίωση στα συμπτώματα. Η αρχική ενεργοποίηση ενδεχομένως να προήλθε από δυσανεξία σε κάποια τροφή.

Μικροβίωμα του εντέρου

Χιλιάδες δημοσιεύσεις την τελευταία δεκαετία αποκάλυψαν ότι τα τρισεκατομμύρια βακτήρια του εντέρου θα μπορούσαν να έχουν βαθιές επιπτώσεις στον εγκέφαλο και να συνδέονται με ένα πλήθος διαταραχών. Η σχέση του εντερικού μικροβιώματος και εγκεφάλου είναι πλέον διαπιστωμένη καθώς γνωρίζουμε ότι ενδοκρινικά, νευροενδοκρινικά και φλεγμονώδη σήματα που παράγονται από το εντερικό μικροβίωμα και εξειδικευμένα κύτταρα του εντέρου επηρεάζουν τον εγκέφαλο. Με τη σειρά του, ο εγκέφαλος μπορεί να επηρεάσει τη μικροβιακή σύνθεση και τη λειτουργία μέσω ενδοκρινικών και νευρικών μηχανισμών, όπως για παράδειγμα μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου.

Σπλαχνική υπερευαισθησία

Η σπλαχνική υπερευαισθησία είναι ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ΣΕΕ και αναφέρεται σε αυξημένη τάση να βιώνεται πόνος ή δυσφορία ως απόκριση σε κλινικά φυσιολογικές λειτουργίες του εντέρου (δηλαδή το ερέθισμα που κανονικά δεν προκαλεί σύμπτωμα, στον ασθενή με ευερέθιστο έντερο προκαλεί πόνο). Αυτή η αυξημένη ευαισθησία στον πόνο που αναφέρεται σε ασθενείς με ευερέθιστο έντερο αποδίδεται εν μέρει στη μη ομαλή επεξεργασία του πόνου στο κεντρικό νευρικό σύστημα, αλλά και στις μη φυσιολογικές αλληλεπιδράσεις του τελευταίου με το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Ασθενείς με ΣΕΕ καταδεικνύουν μεγαλύτερη ενεργοποίηση των νευρωνικών δικτύων του συναισθήματος από τους υγιείς μάρτυρες ως απόκριση στη σπλαχνική διέγερση. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια των σχετικών μελετών, οι υγιείς ενεργοποιούν τις περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για τον περιορισμό του πόνου (μέσος προμετωπιαίος φλοιός), ενώ οι ασθενείς με ΣΕΕ όχι. Αυτές οι κεντρικές διαφορές επεξεργασίας συμβάλλουν στη σοβαρότητα των συμπτωμάτων σε ασθενείς με ΣΕΕ.

Ευερέθιστο έντερο θεραπεία

Η μια πλευρά της θεραπείας για το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου περιλαμβάνει την ύφεση ή ανακούφιση από τα συμπτώματα με φυσικά ή φαρμακευτικά μέσα. Μπορεί να χρειαστούν διάφορες δοκιμές μέχρι να βρεθεί ο καλύτερος εξατομικευμένος τρόπος διαχείρισης της νόσου. Συνοπτικά :

Διατροφή & ευερέθιστο έντερο

  • Αλλαγές στις Διατροφικές Συνήθειες έχουν φανεί αποτελεσματικές σε άτομα που πάσχουν από ΣΕΕ. Σε κάποιες περιπτώσεις η κατανάλωση περισσότερων φυτικών ινών βοηθάει σε κάποιες άλλες συνίσταται περιορισμός τους (δίαιτα χαμηλού φυτικού υπολείμματος) .
  • Στο διαδίκτυο ήδη μπορούν να βρεθούν πολλών ειδών “διατροφικά μενού” για το ευερέθιστο έντερο. Δεν κάνουν όλα για όλους. Επιπλέον οι πάσχοντες μπορούν μέσω διαδοχικών περιορισμών συγκεκριμένων τροφών από το διαιτολόγιό τους να αποκλείσουν εκείνες τις τροφές που επιδεινώνουν τα συμπτώματά τους και στη συνέχεια να επανεντάξουν τις αθώες.
  • Τήρηση μιας συγκεκριμένης διατροφής, που ονομάζεται δίαιτα με  χαμηλά FODMAP

Τρόπος Ζωής

  • Καλός ύπνος

Η λήψη φαρμακευτικής αγωγής ανάλογα με τα εκάστοτε συμπτώματα

  • Φάρμακα για τη διάρροια και τη δυσκοιλιότητα
  • Αντικαταθλιπτικά που συμβάλλουν στη μείωση του πόνου, του άγχους και της πιθανής συνυπάρχουσας ψυχικής διαταραχής
  • Τα αγχολυτικά δεν έχουν μεγάλη αποτελεσματικότητα. Ενίοτε λειτουργούν αρνητικά λόγω του εθισμού και της ανοχής που προκαλούν. Μάλιστα χρειάζεται προσοχή στη χρόνια χρήση φαρμάκων όπως το librax που είναι συνδυασμός δύο δραστικών ουσιών, της χλωροδιαζεποξείδης (βενζοδιαζεπίνης που δυνητικά προκαλεί εξάρτηση) και του βρωμιούχου κλιδινίου, ουσίας με αντιχολινεργική δράση.
  • Προβιοτικά σε ορισμένες περιπτώσεις, πάντα με την καθοδήγηση του θεράποντα ιατρού.
       Η στάση του ιατρού απέναντι στον ασθενή είναι μεγάλης σημασίας στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Η κατάλληλη και έγκυρη ενημέρωση συμβάλλει στη μείωση του στρες που προκαλεί η διάγνωση και τα συμπτώματα. Συχνά οι άρρωστοι φοβούνται τα συμπτώματα ως ύποπτα για σοβαρότερες παθήσεις όπως π.χ. ο καρκίνος στο παρόν ή στο μέλλον. Αυτό δεν ισχύει για το ευερέθιστο έντερο και πρέπει να επικοινωνείται σωστά. Αν και οι περισσότεροι ασθενείς δεν δέχονται ότι η κακή τους ψυχική υγεία μπορεί να φταίει για το πρόβλημα, πρέπει να διαβεβαιωθούν ότι η ανησυχία και η κακή ποιότητα ζωής προκαλούν στρες το οποίο συνδέεται και με τα εντερικά συμπτώματα. Η πλειοψηφία των ασθενών παρουσιάζουν αντίσταση στην αναφορά ψυχολογικών παραγόντων από τον γαστρεντερολόγο ως πιθανό αίτιο του προβλήματος. Έτσι μικρό είναι το ποσοστό εκείνων που θα αναζητήσουν τη σχετική ψυχοθεραπευτική βοήθεια.

Έχει θέση η ειδικότητα του ψυχιάτρου στο ευερέθιστο έντερο;

Η ίδια η συννοσηρότητα του ευερέθιστου εντέρου σε ποσοστά πάνω από 50% με ψυχικές διαταραχές καθιστά τις ψυχιατρικές & ψυχολογικές θεραπείες καθοριστικής σημασίας. Ο ψυχίατρος ειδικά αν είναι εκπαιδευμένος και σε ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις θα μπορούσε να προσφέρει την έμφαση στην ψυχολογία που συχνά λείπει από την προσέγγιση των περισσότερων γαστρεντερολόγων. Επιπλέον μια και μέρος της αντιμετώπισης είναι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα, οι ψυχίατροι έχουν τη μεγαλύτερη εξοικείωση με τη χρήση τους. Ιδανικό θα ήταν η θεραπεία να διεξάγεται συνεργατικά από γαστρεντερολόγο και ψυχίατρο.

Ψυχολογικές θεραπείες στο ευερέθιστο έντερο

Αρκετά αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση του συνδρόμου είναι οι ψυχολογικές θεραπείες. Το άγχος που εμφανίζεται σε ασθενείς με Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου μπορεί να αποτελεί την αιτία για την εμφάνιση της νόσου, επιβαρυντικό παράγοντα για την πορεία της ή αποτέλεσμα της χρόνιας ψυχικής και σωματικής καταπόνησης που προκύπτουν από τα συμπτώματα. Σε κάθε περίπτωση, η αντιμετώπισή του είναι κομβική για την βελτίωση της ποιότητας ζωής των πασχόντων. Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία αποτελεί βασική ένδειξη στην αντιμετώπιση του ευερέθιστου εντέρου. Η έναρξη της θεραπείας βασίζεται στην κατάλληλη ενημέρωση και ψυχοεκπαίδευση των ασθενών. Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω ήδη αυτό το στάδιο βοηθά στην εκρίζωση πιθανών εσφαλμένων αντιλήψεων και μύθων περί του ΣΕΕ. Ειδικό βάρος πέφτει στην αντιμετώπιση του “σπλαχνικού άγχους”. Το σπλαχνικό άγχος (visceral anxiety) αναφέρεται στον φόβο και την υπερεπαγρύπνηση για τα συμπτώματα του εντέρου και στη σχετική αποφυγή καταστάσεων όπου μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα. Για παράδειγμα, οι ασθενείς αναπτύσσουν φόβο κοινωνικών καταστάσεων όπου τουαλέτες δεν είναι άμεσα διαθέσιμες, ανησυχούν για το φαγητό σε σχέση με τις κοινωνικές τους εξόδους και παρερμηνεύουν τις κανονικές πεπτικές διαδικασίες ως επικίνδυνες. Για πολλούς ασθενείς, τα ίδια τα συμπτώματα γίνονται στρεσογόνοι παράγοντες και αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο όπου το άγχος που σχετίζεται με τα συμπτώματα συμβάλλει στην ευαισθησία στον εντερικό πόνο και στην αυξημένη κινητικότητα, η οποία στη συνέχεια προκαλεί επιδείνωση των συμπτωμάτων του ΣΕΕ, αυξημένο άγχος και απομόνωση. Οι γνωσιακές τεχνικές αναδόμησης χρησιμοποιούνται στη συνέχεια για να βοηθήσουν τους ασθενείς να δημιουργήσουν πιο ακριβείς και ισορροπημένες προοπτικές σχετικά με το άγχος και τα συμπτώματα. Επιπλέον έμφαση δίνεται στη δυνατότητα ελέγχου του συνδρόμου π.χ. σε ποιες πλευρές του μπορεί να ελεγχθούν και τον εντοπισμό και την αποδοχή εκείνων των παραμέτρων πέραν του ελέγχου του ατόμου. Τέλος έκθεση σε στρεσογόνα ερεθίσματα σχετικά με το έντερο και της ιδιοδεκτικής σπλαχνικής αίσθησης δύναται να προστεθεί στη θεραπεία. Άλλες προτεινόμενες μορφές θεραπείας περιλαμβάνουν υπνοθεραπεία, εκπαίδευση στην χαλάρωση και πιο μακράς πνοής προσεγγίσεις όπως η ψυχοδυναμικές/ψυχαναλυτικές θεραπείες που θα απευθυνθούν καλύτερα στις περιπτώσεις με τραυματικές εμπειρίες. Ο συνδυασμός ψυχοθεραπειών είτε μεταξύ τους, είτε με φάρμακα (αντικαταθλιπτικά ή άλλα) και κατάλληλη διατροφή αποτελεί τη βέλτιστη προσέγγιση.

Συγγραφή : Ντουρακοπούλου Σαββίνα Ψυχολόγος
Συγγραφή & επιμέλεια : Σπύρος Καλημέρης Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής


  • Διάδωσέ αυτό το άρθρο: